Patates Para Etmiyor ki!

(BOLUNUN SESİ 5 OCAK 2004 TE YAYINLANDI)

Önce patatesi,

Ülke için önemini ve Bolu´nun Patatesle birlikteliğini irdeleyelim.

Anavatanı Güney Amerika (Peru vs) olan Patates, Dünyaya değişik yollardan yayılmış, Ülkemize, Rusya üzerinden (doğudan) ve Almanlarla (batıdan) gelmiştir. 1942´li yıllarda Bolu da üretim başlatılmış ise de programlı, altyapılı üretim Yeniçağa daki depo tesisi, Bolu Merkez ve Dörtdivan köylerinde münavebeli çalışmayla 1970´lerde başlamıştır.

Almanların bizzat kendilerinin yaptığı, makinelerini kurduğu depolar ülkenin ilk tohumluk patates depolarıdır ve halen kirada da olsa faaldir. Şeker Şirketi´nin Alman ortaklarıyla kurduğu Tohum Islah ve Üretme A.Ş. çok disiplinli Tohum Üretim programıyla Ana Materyali Almanya´dan gelen Tohumlarla 3-4 yıl Elit-Orijinal-Anaç kademede çoğaltarak, ülke geneline 1000-1500 Ton sertifikalı ve kontrollü kademede özel ambalajlarla tohum sevk eder idi. Almanların sunduğu teknolojiyle sadece Bolu da yürütülen programda tarlalarda 4´lü münavebe şartı ve aynı şirketin pancar tohumluğu üretimi de bu disiplini gerektiriyordu. Sözleşmeli üretimle çiftçinin üretim maliyeti düşüyor, hasat edeceği ürünü de kime vereceği belli oluyordu.

1983 yılı sonrası, ülkemizde serbest piyasa ekonomisi uygulaması ile her türlü ürün ve Tohumluklar ithal edilir oldu 1985 de Tarım Bakanlığı´nın yeniden örgütlenmesi ile Ülkemizin tümünde Üretim - kontrol programları aksadı ve patates tohumlukları da her bölgeye herkes tarafından ithal edilir oldu. 1970´li yıllarda hastalık taşımayan, verim yükselten, ülkeye döviz kazandıran tohumluk programı varken 1980-90´lı yıllarda siyasi istikrasızlığı fırsat bilenler sadece ithalatı ve kısa vadeli kazancı düşünür oldular.

Yıl oldu sadece tohumluk ithalatı 20 bin tonları buldu. Bu tohumlukların her bölgeye dağılımı maliyetleri yükseltti, hastalıkları dağıttı ve yemeklik Patates ihracatı da sıkıntıya girdi. AB uyum yasalarını hazırlayanlar sanki başka acil yasa yokmuş gibi Şeker Yasası´nı öne alarak. Şeker Pancarı üretimini azalttılar. Şeker Pancarı, çiftçi için sadece teslimi garantili, sözleşmeli ürün değildi. Yan ürünlerle hayvancılığın gelişmesi,Tarım teknolojisinin takibi,Tarımsal eğitimin devamlılığı idi. En önemlisi sözleşmeli tarımsal üretim modeliyle, kayıtlanan ürünle maliyenin stopajı, çiftçinin sosyal güvencesiydi.

Şeker Pancarı üretiminin azaltılması, çiftçinin yeni ürün arama mecburiyetini getirdi. Ülkenin her yerinde çiftçi bu sahalara en uygun ürünü bulmak zorundaydı. Bu da ´Patates´ ti.
Tohumluğu da Türkiye´nin her yerine disiplinsizce dağıtılan ithal tohumların ürünleriydi ve belgeli, belgesiz bulunuyordu. Üretim teknikleri, depolama ve pazarlama dikkate alınmadan yapılan patates üretimi ana üretim bölgeleri dışında yeni ve fazla üretim sağladı. Ana üretim bölgelerinde tohumluk ve yemeklik ile birlikte üretimleri, münavebe, karantina, bulaşıklık konularını gündeme getirdi. Ancak yanı başımızda iyi bir Pazar olan Irak´ın Amerika´nın kontrolünde oluşu ve patateste özel bir programla kendi Patates çeşitlerini öne çıkartması Türkiye´nin Programsız, sahipsiz patatesinin önünü kapatmıştır. Ülke patatesi ve patates tohumculuğunda önemli yeri olan Bolu, geçmişte bizimde içinde olduğumuz önemli yapılanmalar ve programlar yaşamıştır.

Dünyanın gelişmiş ülkeleri, yeni teknolojileri uygulayacakları yerler aramaktadırlar. Zira kendi toprakları hastalık ve haşerelerle bulaşıktır. Ülkemizde henüz teknik tarımın yapılmadığı bölge ve topraklar vardır. Ancak Bolu, tecrübesi, alt yapısı, 4 yıllık münavebe avantajıyla patates tohumculuğuna önem vererek, sahasını, geleceğini kurtarabilir.

Bilgi, teknoloji, teknik tecrübe ve programların para etmediği, gönül verenlerin üzüldüğü dönemleri geride bırakmalıyız ki patates ve tohumluğu para etsin.

Bolu´da patates ve tohumluğu üretimi 250 bin ton civarıdır, yadsınamaz ve hafife alınamaz. Bu potansiyele sadece çiftçi geliri olarak bakılamaz. Bolu´nun kendi ekonomisi dışında ülke patates tarımı ve tohumluk ihtiyacı da hesaplanmalı ve patates tohumculuğu henüz fırsat varken yeniden tartışılmalıdır. 05,01,2004

Saygılarımla.

Halit Ulaş