Patates Para Etmiyor ki!
(BOLUNUN SESÄ° 5 OCAK 2004 TE YAYINLANDI)
Önce patatesi,
Ãœlke için önemini ve Bolu´nun Patatesle birlikteliÄŸini irdeleyelim.
Anavatanı Güney Amerika (Peru vs) olan Patates, Dünyaya deÄŸiÅŸik yollardan yayılmış, Ãœlkemize, Rusya üzerinden (doÄŸudan) ve Almanlarla (batıdan) gelmiÅŸtir. 1942´li yıllarda Bolu da üretim baÅŸlatılmış ise de programlı, altyapılı üretim YeniçaÄŸa daki depo tesisi, Bolu Merkez ve Dörtdivan köylerinde münavebeli çalışmayla 1970´lerde baÅŸlamıştır.
Almanların bizzat kendilerinin yaptığı, makinelerini kurduÄŸu depolar ülkenin ilk tohumluk patates depolarıdır ve halen kirada da olsa faaldir. Åžeker Åžirketi´nin Alman ortaklarıyla kurduÄŸu Tohum Islah ve Ãœretme A.Åž. çok disiplinli Tohum Ãœretim programıyla Ana Materyali Almanya´dan gelen Tohumlarla 3-4 yıl Elit-Orijinal-Anaç kademede çoÄŸaltarak, ülke geneline 1000-1500 Ton sertifikalı ve kontrollü kademede özel ambalajlarla tohum sevk eder idi. Almanların sunduÄŸu teknolojiyle sadece Bolu da yürütülen programda tarlalarda 4´lü münavebe ÅŸartı ve aynı ÅŸirketin pancar tohumluÄŸu üretimi de bu disiplini gerektiriyordu. SözleÅŸmeli üretimle çiftçinin üretim maliyeti düşüyor, hasat edeceÄŸi ürünü de kime vereceÄŸi belli oluyordu.
1983 yılı sonrası, ülkemizde serbest piyasa ekonomisi uygulaması ile her türlü ürün ve Tohumluklar ithal edilir oldu 1985 de Tarım Bakanlığı´nın yeniden örgütlenmesi ile Ãœlkemizin tümünde Ãœretim - kontrol programları aksadı ve patates tohumlukları da her bölgeye herkes tarafından ithal edilir oldu. 1970´li yıllarda hastalık taşımayan, verim yükselten, ülkeye döviz kazandıran tohumluk programı varken 1980-90´lı yıllarda siyasi istikrasızlığı fırsat bilenler sadece ithalatı ve kısa vadeli kazancı düşünür oldular.
Yıl oldu sadece tohumluk ithalatı 20 bin tonları buldu. Bu tohumlukların her bölgeye dağılımı maliyetleri yükseltti, hastalıkları dağıttı ve yemeklik Patates ihracatı da sıkıntıya girdi. AB uyum yasalarını hazırlayanlar sanki baÅŸka acil yasa yokmuÅŸ gibi Åžeker Yasası´nı öne alarak. Åžeker Pancarı üretimini azalttılar. Åžeker Pancarı, çiftçi için sadece teslimi garantili, sözleÅŸmeli ürün deÄŸildi. Yan ürünlerle hayvancılığın geliÅŸmesi,Tarım teknolojisinin takibi,Tarımsal eÄŸitimin devamlılığı idi. En önemlisi sözleÅŸmeli tarımsal üretim modeliyle, kayıtlanan ürünle maliyenin stopajı, çiftçinin sosyal güvencesiydi.
Åžeker Pancarı üretiminin azaltılması, çiftçinin yeni ürün arama mecburiyetini getirdi. Ãœlkenin her yerinde çiftçi bu sahalara en uygun ürünü bulmak zorundaydı. Bu da ´Patates´ ti.
TohumluÄŸu da Türkiye´nin her yerine disiplinsizce dağıtılan ithal tohumların ürünleriydi ve belgeli, belgesiz bulunuyordu. Ãœretim teknikleri, depolama ve pazarlama dikkate alınmadan yapılan patates üretimi ana üretim bölgeleri dışında yeni ve fazla üretim saÄŸladı. Ana üretim bölgelerinde tohumluk ve yemeklik ile birlikte üretimleri, münavebe, karantina, bulaşıklık konularını gündeme getirdi. Ancak yanı başımızda iyi bir Pazar olan Irak´Ä±n Amerika´nın kontrolünde oluÅŸu ve patateste özel bir programla kendi Patates çeÅŸitlerini öne çıkartması Türkiye´nin Programsız, sahipsiz patatesinin önünü kapatmıştır. Ãœlke patatesi ve patates tohumculuÄŸunda önemli yeri olan Bolu, geçmiÅŸte bizimde içinde olduÄŸumuz önemli yapılanmalar ve programlar yaÅŸamıştır.
Dünyanın gelişmiş ülkeleri, yeni teknolojileri uygulayacakları yerler aramaktadırlar. Zira kendi toprakları hastalık ve haşerelerle bulaşıktır. Ülkemizde henüz teknik tarımın yapılmadığı bölge ve topraklar vardır. Ancak Bolu, tecrübesi, alt yapısı, 4 yıllık münavebe avantajıyla patates tohumculuğuna önem vererek, sahasını, geleceğini kurtarabilir.
Bilgi, teknoloji, teknik tecrübe ve programların para etmediği, gönül verenlerin üzüldüğü dönemleri geride bırakmalıyız ki patates ve tohumluğu para etsin.
Bolu´da patates ve tohumluÄŸu üretimi 250 bin ton civarıdır, yadsınamaz ve hafife alınamaz. Bu potansiyele sadece çiftçi geliri olarak bakılamaz. Bolu´nun kendi ekonomisi dışında ülke patates tarımı ve tohumluk ihtiyacı da hesaplanmalı ve patates tohumculuÄŸu henüz fırsat varken yeniden tartışılmalıdır. 05,01,2004
Saygılarımla.
Halit UlaÅŸ